دهمین پیش‌نشست تخصصی «همایش علمی هیات و آیین‌های مذهبی»، تحت عنوان «هویت حماسی و موسیقی هیات» با همکاری پژوهشکده هویت و سبک زندگی ایرانیان دانشگاه شیراز، با سخنرانی دکتر مهدی محمدی عضو هیات علمی دانشگاه اهل بیت(ع) و دکتر محسن فتحی صاحب‌نظر در حوزه موسیقی آیینی و با حضور جمعی از اساتید و دانشجویان دانشگاه شیراز برگزار شد.

دکتر محمدی در باب هویت حماسی موسیقی و نحوه آنتقال آن سخنرانی نموده و بیان داشت که ادبیات حماسی آشکارتر از هر قالب ادبی دیگر به تعریف «خود» و «دیگری» هویت می‌پردازد. غالب مفهوم حماسه و هویتی که از آن نمایندگی می‌کند ریشه در تاریخ دارد. از این ‌رو هویت حماسی در تعامل ناگسستنی با تاریخ و مفهوم تاریخی است. در بسیاری از موسیقی‌های حماسی دنیا استفاده از تاریخ یا مفهوم تاریخی امری رایج است.

پس از انقلاب اسلامی در سال‌های شور انقلابی و دوران مقابله با تهاجم بعثی‌ها متأثر از نیاز جامعه تولیدات موسیقی حماسی متکی بر هویت ایرانی اسلامی چشمگیر بود. با گذر از سال‌های جنگ و به‌خصوص پس از سال‌های اصلاحات در ایران، این نوع تولیدات هنری که انتقال‌دهنده هویت حماسی بودند نیز به ‌شدت کاهش یافت تا جایی که در تولیدات هنری شنیداری سال‌های اخیر در سبک‌های مختلف موسیقی عامه‌پسند(پاپ)، اعتراضی (رپ) و سنتی، نمی‌توان به اثری اشاره کرد که با استفاده از تاریخ یا مفهوم تاریخی اراده تقویت و توسعه هویت حماسی داشته باشد.

بنابراین تنها تولیدات هنری شنیداری که با استفاده از تاریخ به مسئله هویت حماسی – خودآگاه یا ناخودآگاه – پرداخته است، موسیقی هیات‌های مذهبی‌اند. در حالی‌ که با توسعه تخاصم هویت تمدنی غرب با جهان اسلام، بسامد بالایی از موسیقی‌های حماسی در سبک‌های مختلف به‌ویژه در قالب متال و هوی‌متال تولید شده‌اند که غالب آن‌ها با استفاده از تاریخ و مفهوم تاریخی به تقویت هویت حماسی برای مخاطب غربی پرداخته‌اند.

دکتر محمدی با اشاره به پژوهش خود در این زمینه اظهار داشت: این پژوهش با اتکا بر اهمیت هویت حماسی و نقشی که هنرهای شنیداری در این مهم دارد، به مقایسه موردی هویت حماسی با مفهوم تاریخی در موسیقی‌های حماسی ایران به‌خصوص موسیقی هیئت‌های مذهبی با موسیقی‌های حماسی غربی در سبک متال و هوی‌متال می‌پردازد.

وی سپس نمونه هایی از موسیقی حماسی کشورهای مختلف و از جمله ایران که با موضوعات تاریخی تدوین شده بودند را جهت بررسی نشانه ها و ویژگی های آن پخش نمود. به گفته دکتر محمدی، ویژگی هایی نظیر سرعت، شدت در صدا، صدای متداخل و استفاده از الفاظ حماسی و اشعار حماسی از مشخصه های بارز موسیقی حماسی هستند. ویژگی ها فوق در انتقال حس و هویت حماسی به شنونده بسیار موثر هستند.

لذا در حال حاضر در ایران، تنها موسیقی هیاتی و مذهبی دارای هویت حماسی است. در موسیقی هیات تمامی ویژگی‌های موسیقی حماسی شامل سرعت، صدای متداخل (شامل سینه زدن، صدای طبل، خواندن دسته جمعی)، استفاده از لغات با بار معنایی حماسی مرتبط با شخصیت های حماسی مذهبی شامل امیرالمومنین علیه السلام و امام حسین علیه السلام مشاهده می شود.

دکتر محسن فتحی نیز در باب موسقی آیینی سخنرانی نمود. وی به بررسی برخی سبک های موسیقی پرداخته و آن‌ها را از جهت توانایی ارائه سبک های حماسی بررسی نمود. به بیان وی، موسیقی در ایران به ویژه در دوران معاصر فراز و نشیب بسیاری را پشت سر نهاده است، از این رو تداوم و پیوستگی خود را از دست داده و آنچنان که باید، دارای هویت مستقلی نشده است؛ اما موسیقی مذهبی به واسطه تداوم و پیوستگی از عصر صفویه تاکنون موفق شده دارای هویت مستقل و پیوسته ای شود. در این راستا ما شاهد هویت حماسی موسیقی شیعی هستیم که با یاد شخصیت‌ها و بزرگان دین مانند امیرالمومنین علیه السلام، امام حسین علیه السلام و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیروبخش هستند.